Osiemdziesięciu trzech przywódców reprezentujących 55 państw afrykańskich i 28 państw europejskich, wraz z przedstawicielami wielu organizacji międzynarodowych i pozarządowych zebrało się w Abidżanie na 5. szczycie Unia Afrykańska – Unia Europejska. Tematem przewodnim tegorocznego spotkania była przyszłość młodego pokolenia.
W dniach 29–30 listopada 2017 r. w największym mieście Wybrzeża Kości Słoniowej odbył się 5. szczyt Unia Europejska – Unia Afrykańska, podczas którego europejscy i afrykańscy przywódcy rozmawiali o przyszłości wzajemnych stosunków. Wśród zagadnień omawianych w trakcie wydarzenia, znalazły się kwestie związane z bezpieczeństwem, ładem państwowym, prawami człowieka, migracją, inwestycjami i handlem oraz tworzeniem miejsc pracy. Zgodnie z tematem tegorocznego szczytu szczególna uwaga została poświęcona problemom młodzieży.
Podczas gdy europejskie populacje należą do najszybciej starzejących się na świecie, większość mieszkańców Afryki stanowią młodzi ludzie, a dynamiczny wzrost demograficzny ma ze sobą przynieść do 2050 r. 2,5 miliarda ludzi na tym kontynencie. Według Banku Światowego młodzież stanowi 60% wszystkich bezrobotnych Afrykańczyków. W połączeniu z niestabilnością i konfliktami sytuacja zmusiła tysiące młodych ludzi do ryzykowania życia w poszukiwaniu lepszych możliwości poza granicami swojego kraju. W związku z tym kwestia inwestowania w młodzież i stwarzania jej nowych perspektyw wydaje się być kluczowa, zwłaszcza w kontekście obecnego kryzysu migracyjnego, bowiem problem ten jawi się jako wyzwanie nie tylko dla krajów afrykańskich, ale i europejskich.
Niedawne doniesienia o handlu ludźmi i sprzedaży uchodźców z Afryki Subsaharyjskiej na aukcjach niewolników w Libii niewątpliwie odbiły swe piętno na przebiegu rozmów w Abidżanie. Wielu przywódców potępiło ten proceder w swych wystąpieniach, apelując zarazem o lepszą współpracę na rzecz radzenia sobie z kryzysem migracyjnym. Reprezentujący UE przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker, przewodniczący Komisji UA, Moussa Faki Mahamat oraz Sekretarz Generalny ONZ, Antonio Guterres, wydali wspólne oświadczenie, w którym zgodzili się na utworzenie grupy zadaniowej UE-UA-ONZ, której celem będzie ochrona życia migrantów i uchodźców wzdłuż szlaków migracyjnych, zwłaszcza w Libii. Działania grupy powinny pomagać w przyspieszeniu dobrowolnych powrotów migrantów do ich krajów pochodzenia oraz zapewniać możliwości przesiedlenia dla osób potrzebujących ochrony międzynarodowej. Praca grupy zadaniowej będzie ściśle skoordynowana z działaniami władz libijskich i stanie się częścią współpracy między Unią Afrykańską, Unią Europejską i ONZ, mającej na celu przeciwdziałanie przemytnikom oraz siatkom przestępczym. Ponadto inicjatywa jest ukierunkowana na stwarzanie możliwości rozwoju w krajach pochodzenia migrantów, aby zwalczać podstawowe przyczyny migracji.
Tegoroczne wydarzenie było trzecim tego rodzaju spotkaniem na kontynencie afrykańskim i zarazem pierwszym w Afryce Subsaharyjskiej. Uczestnicy omawiali postępy we wdrażaniu planu działania na lata 2014-2017 przyjętego na poprzednim szczycie w Brukseli oraz dalsze kroki w celu określenia wspólnej strategii Afryka – UE w świetle nowych problemów, z jakimi stykają się oba kontynenty.
Przed wydarzeniem odbyło się kilka imprez towarzyszących, m.in. 4. Afrykańsko-Europejski Szczyt Młodzieży, Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Afryka – UE oraz 6. Forum Biznesu UE – Afryka. W trakcie szczytu rozmowy toczyły się w ramach czterech sesji tematycznych (zwiększanie ekonomicznych szans młodzieży, mobilność i migracja, pokój i bezpieczeństwo, współpraca na rzecz ładu państwowego) i sesji końcowej, na której przywódcy państw i szefowie rządów podsumowali spotkanie.
Rozmowy między dwoma blokami państw mają szczególne znaczenie, ponieważ UE i jej państwa członkowskie są największym źródłem pomocy rozwojowej otrzymywanej przez kraje afrykańskie. Ponadto wydarzenie jawi się jako szansa na podsumowanie efektów dziesięciu lat realizacji wspólnie przyjętej strategii UE – Afryka. Choć nie zostało to bezpośrednio przedstawione w agendzie szczytu, to spotkanie należy rozpatrywać w kontekście toczących się dyskusji wokół odnowienia umowy o partnerstwie z Kotonu i przyszłych stosunków między UE a państwami grupy Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP). Relacje UE z państwami Afryki Subsaharyjskiej w znacznej części są regulowane umową z Kotonu, podpisaną w 2000 r. między UE a 79 państwami grupy AKP. Układ wygaśnie w 2020 r., po czym w ciągu najbliższych dwóch lat powinno zostać wynegocjowane nowe porozumienie.
Premier Beata Szydło, która stała na czele polskiej delegacji na szczyt, zaznaczyła trzy zasadnicze cele wizyty w Abidżanie. Po pierwsze, Polska chce być solidarna z państwami afrykańskimi, m.in. poprzez udział w finansowaniu programów prorozwojowych, skierowanych głównie na rozwój młodych ludzi. Po drugie, Polska chce rozwijać relacje bilateralne z państwami afrykańskimi, ponieważ, jak oznajmiła szefowa polskiego rządu, „są to państwa, które mają duże znaczenie gospodarcze. Chcemy otwierać nowe rynki dla polskich przedsiębiorców […] i wspierać tych, którzy już tutaj realizują swoje biznesowe cele. Polska będzie otwierała nowe ambasady w Afryce”. Trzecim obszarem, jaki stoi w centrum zainteresowań polskiej delegacji była polityka klimatyczna.
Wiele wskazuje na to, że europejscy przywódcy zaczynają coraz lepiej rozumieć, dlaczego stabilny rozwój gospodarczy w Afryce jest tak ważny – niestety do tego potrzebny był kryzys migracyjny. Jak oświadczył szef Rady Europejskiej, Donald Tusk „jest w naszym wspólnym interesie, żeby kwestia migracji była bardziej kontrolowana, ludzka i zrównoważona”. Podobnie przewodniczący Unii Afrykańskiej Alpha Condé, w swym przemówieniu podczas inauguracji szczytu apelował o połączenie wysiłków UE i UA „by w bardziej ludzki sposób zaradzić kryzysowi migracyjnemu”. Co więcej, podczas spotkania po obu stronach pojawiło się wiele uwag o potrzebie zmiany modelu współpracy na bardziej partnerski. Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, Federica Mogherini wyraziła przekonanie, że prawdopodobnie po raz pierwszy obie strony spotykają się „jako równi, prawdziwi partnerzy, jako bracia i siostry, jako sąsiedzi”. Faktycznie, spotkanie jest w zasadzie pierwszym między UA a UE, a nie jak dotychczas szczytem UE – Afryka. Niemniej jednak, tego rodzaju deklaracje w zasadzie nie są niczym nowym i od wielu lat stanowią stały element w dyskursie o współpracy między Europy a Afryką. W związku z tym nie brak głosów, że takie zapowiedzi są niedostatecznie realizowane, zwłaszcza gdy współpraca rozwojowa zawodzi oczekiwania po obu stronach. Osobną kwestią pozostaje więc, czy tym razem za ambitnymi deklaracjami pójdą odpowiednie działania.
Oskar Chmiel
Na podstawie: au.int, consilium.europa.eu, tvpparlament.pl, devex.com.
Zdjęcie: consilium.europa.eu
