W walkach towarzyszących procesom transformacji ustrojowej w Sudanie zginęły już tysiące ludzi, a miliony są uwięzione na obszarach miejskich, gdzie szukają schronienia przed ostrzałem, eksplozjami i szabrownikami.
Kto walczy?
Gen. Abdel Fattah Burhan, szef sił zbrojnych, oraz gen. Mohammed Hamdan Dagalo, przywódca paramilitarnej grupy znanej jako Siły Szybkiego Wsparcia (ang. Rapid Support Forces), której korzenie sięgają do bojówek Janjaweed w Darfurze. Oba obozy dążą do przejęcia kontroli nad Sudanem. Wcześniej (ok. 2 lat temu), obaj generałowie wspólnie przeprowadzili wojskowy zamach stanu i zakłócili proces demokratycznej transformacji Sudanu, który rozpoczął się po tym, jak protestujący w 2019 r. Sudańczycy obalili długoletniego autokratę Omara al-Baszira. W ostatnich miesiącach trwały negocjacje w sprawie powrotu do demokratycznych przemian.
Zwycięzca ostatnich walk prawdopodobnie zostanie kolejnym prezydentem Sudanu, a przegranemu grozi wygnanie, aresztowanie lub śmierć. Możliwa jest również długotrwała wojna domowa lub podział kraju arabskiego i afrykańskiego na rywalizujące ze sobą obszary.
Jeżeli nie zostanie szybko zakończony, konflikt w Sudanie przerodzi się najprawdopodobniej w wielopoziomową grę, w której regionalne i niektóre międzynarodowe podmioty będą realizować swoje interesy, wykorzystując środki finansowe, dostawy broni i być może własne wojska lub najemników.
Co konflikt w Sudanie oznacza dla jego sąsiadów
Sudan jest trzecim co do wielkości krajem Afryki pod względem powierzchni i leży nad Nilem. Kraj ten dzieli swoje wody z regionalnymi potentatami, Egiptem i Etiopią. Egipt polega na Nilu, aby utrzymać ponad 100-milionową populację, a Etiopia pracuje nad ogromną zaporą w górnym biegu rzeki, która zaalarmowała zarówno Kair, jak i Chartum.
Ponadto, Sudan graniczy z pięcioma innymi państwami: Libią, Czadem, Republiką Środkowoafrykańską, Erytreą i Sudanem Południowym. Sudan Południowy w 2011 r. odłączył się od Sudanu, co oznaczało także utratę przez Sudan ponad 75% zasobów ropy (które należą obecnie do Sudanu Południowego). Niemal wszystkie państwa sąsiednie są pogrążone we własnych konfliktach wewnętrznych, a wzdłuż porowatych granic działają różne grupy rebeliantów.
Które państwa są żywotnie zainteresowane Sudanem?
Zjednoczone Emiraty Arabskie, wschodząca potęga militarna, która rozszerzyła swoją obecność na Bliski Wschód i Afrykę Wschodnią, ma bliskie powiązania z Siłami Szybkiego Wsparcia, które wysłały tysiące bojowników na pomoc ZEA i Arabii Saudyjskiej w ich wojnie przeciwko wspieranej przez Iran grupie Rebelianci Huti w Jemenie.
Tymczasem Rosja od dawna żywiła plany budowy bazy morskiej zdolnej pomieścić do 300 żołnierzy i cztery statki w Port Sudan, na kluczowym szlaku handlowym przez Morze Czerwone dla przesyłek energii do Europy. Grupa Wagnera, rosyjska grupa najemników blisko powiązana z Kremlem, w ostatnich latach zwiększała swoją obecność w Afryce, a od 2017 roku działa także w Sudanie. Stany Zjednoczone i Unia Europejska nałożyły sankcje na dwie powiązane z Wagnerem firmy wydobywające złoto w Sudanie oskarżając je o przemyt.
Jaką rolę odgrywają kraje zachodnie
Sudan stał się międzynarodowym pariasem, kiedy gościł Osamę bin Ladena i innych bojowników w latach 90-tych. Izolacja Sudanu pogłębiła się w związku z konfliktem w zachodnim regionie Darfuru w 2000 roku, kiedy siły sudańskie i Dżandżawidzi (ang. Janjaweed) zostali oskarżeni o licznezbrodnie podczas tłumienia lokalnego buntu. Międzynarodowy Trybunał Karny ostatecznie oskarżył al-Baszira o ludobójstwo.
Stany Zjednoczone usunęły Sudan z listy państw sponsorujących terroryzm po tym, jak rząd w Chartumie zgodził się nawiązać stosunki z Izraelem w 2020 roku. Ale miliardy dolarów pożyczek i pomocy zostały wstrzymane po wojskowym zamachu stanu w 2021 roku. To, wraz z wojną w Ukrainie i globalną inflacją, doprowadziło gospodarkę Sudanu do upadku.
Obecna sytuacja w Sudanie jest bardzo trudna, a jej przebieg oraz finalny rezultat będzie kluczowy dla bezpieczeństwa w całym regionie.
Andrzej Polus
na podstawie: cnn.com, reuters.com, afp.com
zdjęcie za: wikimedia