Zambia jest kolejnym afrykańskim krajem przygniecionym przez chińskie długi. Struktura zambijskiego długu jest jednak złożona i choć Chiny zajmują w niej miejsce szczególne, to inwestorzy prywatni pożyczyli Zambii łącznie najwięcej środków finansowych.

Zambia ogłosiła niewypłacalność w 2020 r. stając się pierwszym afrykańskim krajem, który nie był w stanie dłużej spłacać swoich zobowiązań wobec zagranicy. Mimo wielu starań i żmudnych negocjacji, kraj w dalszym ciągu nie uporządkował swoich zobowiązań zewnętrznych. Zadłużenie Zambii wyniosło 133 proc. PKB na koniec roku 2021.   

Rola Chin w wydarzeniach, które doprowadziły do bankructwa Zambii jest znacząca. Chiny są największym bilateralnym pożyczkodawcą Zambii – dług wobec Chin na koniec 2021 r. wyniósł 17,27 mld USD, co stanowi jedną trzecią łącznego zambijskiego zadłużenia. Na Chiny spadła duża krytyka ze strony zachodnich mediów za postawę w negocjacjach.

Po pierwsze, Chiny były obwiniane za stosowanie tzw. dyplomacji długu i wciągnięcie Zambii w spiralę zadłużenia. Wszystko po to – twierdzą komentatorzy –  by zyskać dźwignię finansową i polityczną wobec zambijskiego rządu. Narracja pułapki długu i rzekoma strategia polegająca na przejmowaniu aktywów państwowych jako rekompensaty niespłaconych pożyczek, cieszy się z świecie zachodnim sporą popularnością. Po drugie, strona chińska jest krytykowana za zbytnią opieszałość i brak inicjatywy w procesie restrukturyzacji zambijskiego długu.

W obu przypadkach jest wiele nieporozumień i rozmijających się oczekiwań odnośnie odpowiedzialności Chin. Wielu zachodnich komentatorów liczyło na to, że Chiny będą odgrywały rolę lidera i koordynatora w procesie restrukturyzacji długu. Chiny nie podzielały jednak takiego stanowiska, twierdząc, że większość długu jest w posiadaniu Zachodu. Uzależniły ponadto swoje zaangażowanie uwzględnieniem w negocjacjach długu krajowego, będącego w rękach podmiotów zagranicznych, a także zgodą ze strony instytucji międzynarodowych na redukcję zadłużenia z tytułu pożyczek multilateralnych, które normalnie mają uprzywilejowany status.

Restrukturyzacja zambijskiego zadłużenia napotkała na dodatkowy problem wynikający z pryncypialnej postawy Chin. Pekin co do zasady niechętne umarza pożyczki, preferując w zamian restrukturyzację długu, np. w formie wydłużenia okresu zapadalności czy obniżenia wysokości oprocentowania. 

Negocjacje nie przebiegają po myśli zambijskiego rządu, który liczył na to, że do końca 2022 r. uda się osiągnąć kompromis.

Dominik Kopiński

na podstawie: Central Bank of Zambia
zdjęcie: wikimedia