/Węgiel z Mozambiku a sprawa polska

Węgiel z Mozambiku a sprawa polska

W ostatnich dniach szerokim echem w Polsce odbiła się akcja organizacji Greenpeace, przedstawiciele której zablokowali w Gdańsku rozładunek masowca z ładunkiem węgla kamiennego na pokładzie. Węgiel znajdujący się na statku pochodził z… Mozambiku. Odpowiedź na pytanie, dlaczego Polska – będąca największym producentem węgla w Unii Europejskiej – importuje węgiel, aż z Mozambiku jest banalnie prosta: węgiel z Mozambiku jest zdecydowanie tańszy, od tego wydobywanego w Polsce. Kolejne pytanie, które można zadać to dlaczego z Mozambiku? Czyżby Mozambik był afrykańskim potentatem w produkcji węgla kamiennego?

Węgiel na świecie i w Polsce

W pierwszej kolejności należy nadmienić, że wydobycie (i konsumpcja) węgla na świecie w ciągu ostatnich kilku lat była zmienna. Po spadku produkcji w 2015 i 2016 roku, w roku 2017 i 2018, produkcja (i konsumpcja) węgla ponownie wzrosły. Wzrost ten, w największym stopniu wywołany był popytem generowanym przez Chiny i Indie. Węgiel wykorzystywany jest głównie do produkcji energii elektrycznej – w 2018 roku około 40% wytwarzanej na Ziemi energii elektrycznej pochodziło z węgla. Dostępne opracowania wskazują, że w ciągu najbliższych 5 lat, produkcja węgla utrzyma się na obecnym poziomie, przy czym w krajach najbardziej rozwiniętych konsumpcja węgla będzie spadać, a w krajach rozwijających się (głównie Indiach i państwach południowo-wschodniej Azji) będzie wzrastać.

Polska jest zdecydowanym liderem produkcji węgla kamiennego w Unii Europejskiej. W 2018 roku w Polsce wydobytych zostało 63,4 miliony ton węgla kamiennego. Oprócz Polski, jeszcze 4 inne państwa w EU wydobywały w 2018 roku węgiel kamienny. Były to Czechy (4,5 mln ton), Niemcy (2,8), Wielka Brytania (2,6) oraz Hiszpania (0,5). Oprócz węgla produkcji własnej, Polska importuje także węgiel kamienny z zagranicy (w tym ze wspomnianego Mozambiku). W 2018 roku import węgla kamiennego do naszego kraju wyniósł 19,7 mln ton (z czego 0,55 mln z Mozambiku). Łącznie w 2018 roku w Polsce skonsumowanych zostało ponad 83 mln ton węgla kamiennego. Do tego należy dodać ponad 60 mln ton wydobytego w 2018 roku w Polsce węgla brunatnego (węgiel brunatny, ze względu na swoją charakterystykę, nie jest transportowany na dalekie odległości i w większości podlega zużyciu w miejscu wydobycia).

Węgiel w Afryce Subsaharyjskiej

W regionie Afryki Subsaharyjskiej tradycyjnie największym producentem i konsumentem węgla kamiennego jest Republika Południowej Afryki (RPA). W 2016 roku w RPA wydobyto ponad 200 ton węgla co stanowiło ponad 95% wydobytego węgla w całej Afryce.  Podobnie jak w Polsce tak i w RPA, węgiel wykorzystywany jest głównie do produkcji energii elektrycznej. RPA jest 7. największym producentem węgla na świecie. Kraj ten jest także światowym liderem w technologii uwodorowiania węgla. Poza RPA, złoża węgla występują także w Nigerii, Tanzanii i Mozambiku. W żadnym z afrykańskich państw, poza RPA, węgiel nie stanowi jednak istotnego źródła produkcji energii.

W ostatnich latach rola Mozambiku jako znaczącego producenta (i eksportera) węgla rosła. Kraj ten posiada jedne z największych złóż węgla kamiennego na świecie, które nie są aktywnie eksploatowane. Węgiel stanowi także najistotniejszy towar eksportowy kraju. W 2018 roku węgiel kamienny (w różnych odmianach) stanowił blisko 50% przychodów eksportowych Mozambiku. Z kolei roczna produkcja węgla w Mozambiku w 2018 roku wyniosła ponad 10 milionów ton. Co ważne, węgiel produkowany w Mozambiku jest bardzo dobrej jakości (jest to głównie koks – najbardziej kaloryczna odmiana węgla kamiennego).

Eksport węgla z Mozambiku do Polski

Czy Polska stanowi istotny rynek zbytu dla Mozambijskiego węgla? Zdecydowanie nie. Wśród partnerów handlowych Mozambiku w 2017 roku Polska znalazła się na odległym 15. miejscu (większość eksportu Mozambiku trafia do państw azjatyckich). W Polsce rynek zbytu znajduje jedynie 1,5% eksportu tego kraju, z czego prawie 50% stanowił brykiet (bloki miału węglowego). Poza brykietem Mozambik eksportuje do Polski także tytoń i aluminium, które stanowią odpowiednio 38% i 15% eksportu Mozambiku do Polski.

Wojciech Tycholiz

na podstawie: iea.org, ec.europa.eu; zdjęcie: pixabay.com

Wojciech Tycholiz jest naukowcem zajmującym się badaniami nad makroekonomią państw afrykańskich, w szczególności sektorem finansowym i surowcowym. Z PCSA współpracuje od 2010 roku.