Mozambik – kraj położony w południowo-wschodniej Afryce, graniczący m.in. z Tanzanią, Malawi i RPA – od lat przyciąga uwagę międzynarodowych obserwatorów oraz inwestorów. Z jednej strony kusi olbrzymimi zasobami gazu ziemnego oraz bogactwem innych surowców naturalnych. Z drugiej – od 2017 roku zmagającego się z poważnym konfliktem w północnej prowincji Cabo Delgado. Sytuację polityczno-gospodarczą dodatkowo komplikuje zadłużenie państwa i obawa przed niewypłacalnością (tzw. „defaultem”).

Od skandalu zadłużeniowego do ryzyka niewypłacalności 

Choć od 2010 roku w Mozambiku odkryto bardzo duże złoża gazu ziemnego (m.in. w basenie Rovuma), wysoka dynamika inwestycji na początku dekady szybko wyhamowała. W 2016 roku ujawniono tzw. „ukryte długi” (ang. hidden debts), czyli kredyty warte około 2 mld dolarów, zaciągnięte bez wiedzy parlamentu i głównych instytucji nadzorczych. Skandal ten przyczynił się do utraty zaufania międzynarodowych instytucji finansowych, w tym Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), który zdecydował się wówczas zawiesić pomoc dla Mozambiku.

Obecnie kraj nadal boryka się z problemem rosnącego zadłużenia. Jak wynika z informacji zawartych m.in. w raportach Banku Światowego i MFW, bez szybkiej poprawy sytuacji bezpieczeństwa oraz reform gospodarczych Mozambikowi grozi niewypłacalność – Mozambik może nie być w stanie spłacić swoich międzynarodowych zobowiązań w terminie.

Perspektywa niewypłacalności – co to oznacza dla Mozambiku? 

Jeżeli dojdzie do ogłoszenia tzw. „defaultu”, inwestorzy będą znacznie ostrożniej podchodzić do jakichkolwiek projektów w Mozambiku. Utrudni to nie tylko rozwój sektora wydobywczego, ale i pozyskiwanie kapitału na inwestycje w infrastrukturę, edukację czy służbę zdrowia. Potencjalna niewypłacalność zwiększy presję na dewaluację meticala (waluty Mozambiku), co przełoży się na wzrost cen importowanych dóbr i pogłębi zjawiska inflacyjne. Najsilniej odbije się to na najuboższych warstwach społeczeństwa.  Z uwagi na fakt, że Mozambik graniczy z kilkoma państwami członkowskimi Wspólnoty Rozwoju Afryki Południowej (SADC), destabilizacja tak dużego kraju w regionie może skutkować napięciami transgranicznymi, m.in. wzrostem przepływu uchodźców, co w efekcie nadwyręży i tak już kruche struktury państw sąsiadujących.

Wsparcie zewnętrzne i działania zaradcze 

W obliczu nasilającego się kryzysu Mozambik stara się otrzymać pomoc zarówno wojskową, jak i finansową.  Rwanda oraz państwa SADC (m.in. RPA, Botswana, Angola) zaangażowały się w interwencje zbrojne przeciwko rebeliantom. Dotychczas operacje te doprowadziły do częściowego uspokojenia sytuacji, aczkolwiek ataki wciąż się zdarzają.  Z kolei, MFW oraz Bank Światowy sygnalizują gotowość do dialogu na temat nowego wsparcia finansowego i restrukturyzacji długów Mozambiku, pod warunkiem poprawy transparentności fiskalnej i przeprowadzenia reform. Coraz częściej mówi się o konieczności rozwoju innych sektorów (np. rolnictwo, przetwórstwo rolno-spożywcze) w celu zmniejszenia uzależnienia kraju od rynku surowcowego. Wyzwaniem pozostaje jednak niska jakość infrastruktury oraz ograniczony dostęp do edukacji w wielu regionach kraju.

Mozambik stoi obecnie na rozdrożu: z jednej strony posiada olbrzymi potencjał gospodarczy związany z odkrytymi niedawno złożami gazu ziemnego, z drugiej jednak zmaga się z głębokimi problemami finansowymi oraz krwawym konfliktem w prowincji Cabo Delgado. Ostatecznie przyszłość Mozambiku zależy od tego, czy uda się zaprowadzić stabilny pokój na północy kraju i przywrócić wiarygodność finansową na arenie międzynarodowej. Realizacja tych założeń wymaga jednak skoordynowanych działań rządu, organizacji pozarządowych oraz partnerów międzynarodowych, którzy będą musieli znaleźć równowagę między wsparciem wojskowym i humanitarnym a długofalowymi reformami gospodarczymi. 

Na podstawie: semafor.com, worldbank.com, imf.org, un.org
Zdjęcie: archiwum PCSA